Vendimi thelbësisht irracional për të pushtuar Ukrainën ishte prova përfundimtare se presidenti rus Vladimir Putin ka jetuar në një botë iluzionesh. Ai mund të kuptohet më së miri duke rigjurmuar hapat e tiranëve të tjerë të historisë dhe duke vlerësuar se si përfunduan historitë e tyre dhe humbjen e kontaktit me realitetin.

Kiev – 21 shkurt 2022. Kjo nuk ishte vetëm dita kur lufta në shkallë të gjerë e Rusisë kundër Ukrainës u bë e pashmangshme. Kjo ishte gjithashtu dita kur dy pjesë kritike të regjimit të presidentit rus Vladimir Putin u bënë të qarta: dominimi i tij i pakushtëzuar edhe mbi bashkëpunëtorët e tij më të afërt, të rangut më të lartë, dhe zhytja e tij e plotë në botën e iluzioneve të tij, ku edhe bashkëpunëtorët e tij janë të ndaluar të hyjnë.

Kur të dyja këto karakteristika u rreshtuan, rezultati ishte vendimi i tij vetëvrasës për të sulmuar Ukrainën.

Tiranët dhe despotët e konsiderojnë veten si më të diturit mes njerëzve të vdekshëm. Me sa duket, ata kanë qasje në raporte të detajuara nga shërbimet speciale, të gjithëfuqishme, të cilëve nuk u mungon asgjë. Kjo është arsyeja pse despoti duket se di gjithçka më mirë se njeriu mesatar. Nuk ka nevojë të pyesni njerëzit asgjë: gjirafa është e gjatë – ajo sheh më tej.

Kjo nuk mund të jetë larg nga e vërteta.

Në fakt, secili person ka botëkuptimin e tij. Sa më autoritar të jetë një person, aq më e fortë është bindja se këndvështrimi i tij është i saktë; sa më i rëndësishëm të jetë personi, aq më shumë janë të prirur të besojnë se po bëjnë gjithçka siç duhet.

Duke u ngritur në majat e pushtetit, diktatori bie në një rreth vicioz.

Së pari, krerët e shërbimeve inteligjente i sjellin liderit informacione pak a shumë të vërteta për gjendjen e vendit. Shtetet autoritare janë gjithmonë më keq nga sa thotë propaganda zyrtare. Për një kohë, tirani dëgjon informacione të tilla të vërteta, por për aq kohë sa nuk ka ndikon në vendimet e tij ose, larg qoftë, me veprimet e njerëzve të dashur.

Është pothuajse e pamundur për një person autoritar të pranojë se e ka gabim; është fyese të dëgjosh për sjellje të pahijshme të të afërmve. Gradualisht, despoti vjen në idenë se nuk mund të jetë në gabim, por përkundrazi shërbimet e inteligjencës ose nuk e shohin qartë botën (lideri ka monopolin e së vërtetës), nuk e kuptojnë shkallën e vendimeve, ose janë qëllimisht keqinformuese.

Informatori është i pari që ndjen zhurmën e kamxhikut. Ekzekutohen bartësit e lajmeve të këqija.

Gënjeshtra dhe manipulime

Pastaj, edhe në shërbimet më të mira të inteligjencës, ka një dobësi. Të ndershmit thjesht ndalojnë së thëni të vërtetën; mercenarët mes tyre fillojnë të gënjejnë më shumë. E vërteta humbet vlerën. Aksionet e lakmisë dhe servilizmit rriten. Shërbimi zëvendësohet me nënshtrim. Nga agjentët e zakonshëm te shefat, të gjithë i thonë liderit atë që dëshiron të dëgjojë. Të paditurit përfundojnë në tribunë.

Fortesa e fundit e së vërtetës janë miqtë personalë të liderit, “banda e vjetër”. Ata që kanë qenë aty që në fillim, dhe kanë ndihmuar liderin të vijë në pushtet. Vetëm ose në një grup të vogël, ata ende mund të rrezikojnë të kundërshtojnë, të vënë në dukje gabimet, duke sugjeruar një metodë tjetër për zgjidhjen e problemeve. Por edhe kjo pengesë përfundimisht do të bjerë. Në mënyrë të pashmangshme, tirani bëhet i bindur për madhështinë e tij – dhe ata që e kujtuan atë si një njeri të thjeshtë bëhen armiq. Askush nuk dëshiron të kujtohet për dobësitë e veta dhe gabimet në rini. Autokrati heq qafe miqtë e vjetër dhe rrethohet me njerëz të rinj, besnikë jo ndaj një ideje apo tradite, por ndaj tij personalisht.

Vetmia e tij bëhet absolute; rënia e tij pothuajse e pashmangshme.

Nga Neroni te Ivani i Tmerrshëm dhe Stalini

Në vitin 65, perandori Nero urdhëroi Senekën të bënte vetëvrasje. Një vit më vonë, Petronius vrau veten – të dy ishin miq dhe mentorë të perandorit. Në më pak se dy vjet, çmenduria e sundimtarit çoi në revoltën e legjioneve Romake në Gali, e ndjekur nga vdekja e vetë Neronit.

Në 1565, Ivani i Tmerrshëm nisi oprichnina, një politikë shtetërore që përfshinte shtypjen e aristokratëve rusë. Në pak vite, ai ekzekutoi dhe vrau personalisht qindra bashkëpunëtorë të vjetër – princa dhe fisnikë që u përpoqën ta kthenin Rusinë në rrugë evropiane, një monarki të kufizuar. Si rezultat, Moska u dogj nga khani i Krimesë në 1571, lufta Livoniane humbi dhe vendi i shkatërruar dhe i zhytur në autoritarizëm, pothuajse u zhduk nga harta në fillim të shekullit të 17-të.

Stalini arriti vetminë absolute në vitin 1938, kur qëlloi mikun e fundit që nuk kishte frikë t’i kundërvihej, Nikolai Bukharin, duke lënë vetëm shërbëtor pa zë si Kalinin ose tiranë më të vegjël si Beria. BRSS bëri një pakt me djallin dhe gati vdiq në 1941. Le ta pranojmë: BRSS mbijetoi vetëm sepse Perëndimi e konsideronte Hitlerin si më të rrezikshëm (që është e vërtetë) dhe e ndihmoi diktatorin me mustaqet e gjata, jo atë të shkurtër, të fitonte.

Dialogu Naryshkin-Putin i thotë të gjitha

Tre ditë para pushtimit të plotë, ne e shohim Putinin prag vetmisë së pashmangshme të tiranit. Një person – i cili beson në epërsinë e mendjes së tij të sofistikuar dhe ende nuk përdor internetin – është ngritur aq shumë mbi ata që e rrethojnë, saqë ai thjesht ndaloi së konsideruari mendimet e tyre.

Nuk ka media qendrore të pavarura dhe parlamenti nuk është vend për diskutime. Ushtria e re ultranacionaliste është gati: Rosgvardiya.

Asgjë nuk e ilustron këtë situatë më mirë sesa dialogu midis Putinit dhe kreut të inteligjencës së tij të jashtme, Sergej Naryshkin.

Naryshkin: Do të pajtohesha me propozimin e Nikolai Platonovich (Patrushev), se ne mund t’u japim partnerëve tanë perëndimorë le të themi mundësinë e fundit. Në menyrë që t’u ofrohet atyre, sa më shpejt të jetë e mundur, që të detyrojnë Kievin të bëjë paqe dhe të përmbushë marrëveshjet e Minskut. Përndryshe, ne duhet të marrim vendimin që po diskutojmë sot.

Putin: Çfarë kuptoni me “përndryshe?” Po propozoni fillimin e negociatave?

Naryshkin: Jo, unë …

Putin: Apo të njohim sovranitetin e këtyre republikave?

Naryshkin: Unë do të të mbështes …

Putin: Flisni drejt.

Naryshkin: Do të mbështes propozimin për të njohur…

Putin: Do të mbështesni apo e mbështesni? Flisni drejt, Sergej Yevgenyevich.

Naryshkin: Unë e mbështes propozimin…

Putin: Thjesht thuaj po ose jo.

Naryshkin: Unë po them – po. Unë mbështes propozimin për hyrjen e Republikave Popullore të Donetskut dhe Luhanskut në Federatën Ruse.

Putin: Nuk po flasim për këtë. Nuk po e diskutojmë këtë. Po flasim për njohjen e pavarësisë së tyre. Ose jo?

Naryshkin: Po. Unë e mbështes propozimin për njohjen e pavarësisë.

Putin: Mirë. Uluni, faleminderit!

Bota e qëndrueshme e iluzioneve të Rusisë

Naryshkin është sytë dhe veshët e Putinit jashtë vendit. Të paktën kështu duhet të jetë. Por a mund të marrë lideri vendimin e duhur me sytë të mbyllur dhe veshët të mbuluara? Deri ku mundo të shkojë një trup, me dëshirë, me kokën e verbër dhe të shurdhër? A do të bjerë në gropën më të afërt? Më 24 shkurt 2022, u kuptua se Putini kishte bërë gabimin më të madh në jetën e tij. Më e madhja dhe me shumë mundësi, e fundit.

Putini jo vetëm që e poshtëroi publikisht Naryshkinin, duke demonstruar fuqinë e tij të jashtëzakonshme mbi Rusinë, por ai gjithashtu refuzoi të dëgjonte mendimin e tij – çfarë saktësisht duhet të bëhet nëse Kievi nuk përmbush marrëveshjet e Minskut? Vendimi për të sulmuar Ukrainën tashmë ishte plotësisht i formuar në kokën e Putinit dhe nuk ishte më e mundur që të arrinin tek ai. Naryshkin nuk duhej të debatonte, por të pajtohej me vullnetin e udhëheqësit. Edhe nëse kjo çon në fatkeqësi.

Fakti që shefi i inteligjencës përmendi pa dëshirë planet e aneksimit rus të Donbasit, e thekson këtë tezë. Të gjithë në Kremlin e dinin për luftën por askush nuk mund ti ndërronte Putinit mendjen për këtë gjë. Pikërisht për shkak të degradimit në shërbimin e inteligjencës FSB dhe qendrat analitike shtetërore, udhëheqja e lartë ruse ishte e bindur se Kievi do të rrëzohej brenda tre ditësh. Dhe është pikërisht mbivlerësimi i Rusisë nga Putin dhe nënvlerësimi i Ukrainës dhe botës që përfundimisht do të çojë në rënien e regjimit të tij.

A do t’i dëgjojë Putini ata që nuk janë dakord me të? Apo do të dëgjojë vetëm ata që flasin njëzërëshi me mendimet e tij – për mobilizimin, për goditjet në termocentrale, për një bombë bërthamore? A do të përplaset Rusia në botën e jashtme si një anije që ka humbur kontrollin? A do të paraprihet shkatërrimi nga një shtypje me shtrirje të gjerë?

Me pak fjalë, a do të mbetet Putini në këtë botë me iluzione, i shkëputur nga realiteti dhe të marrë me vete gjithë Rusinë?

Përgjigjen do ta kemi së shpejti.

LEXONI GJITHASHTU:

• Putin kritikon BE-në dhe SHBA-në teksa pret ambasadorët e tyre të rinj
• Zbardhen kërkesat e BE për Pekinin: Jo armë kineze për Vladimir Putin
• Eksperti Hoti zbulon forcën ushtarake të Finlandës, frika e Vladimir Putin