Kardinalët e nisën të mërkurën ritualin e fshehtë për emërimin e një udhëheqësi të ri për 1.4 miliardë katolikët në mbarë botën.

Një rekord prej 133 kardinalësh nga 70 vende hynë në Kapelën Sistine, një rritje domethënëse krahasuar me 115 kardinalët nga 48 vende që morën pjesë në konklavën e vitit 2013, pasqyrim i përpjekjeve të Papa Françeskut për ta zgjeruar ndikimin e Kishës në rajone të largëta, shpesh me një prani të vogël katolike.

Megjithëse ende nuk ka një favorit të qartë, ndër emrat që përmenden shpesh si kandidatë të mundshëm janë Sekretari i Shtetit të Vatikanit, kardinali italian Pietro Parolin, dhe kardinali filipinas Luis Antonio Tagle.

Ashtu si në kohët mesjetare, komunikimi i kardinalëve me botën e jashtme është ndaluar gjatë konklavës. Vatikani ka vendosur masa të rrepta sigurie me teknologji të avancuar për të garantuar fshehtësinë, përfshirë pajisje që bllokojnë sinjalet për të parandaluar përgjimin.

Por përtej murit të heshtjes së Kapelës Sistine, tensionet globale, luftërat dhe rivalitetet gjeopolitike kanë krijuar një sfond të ndërlikuar për këtë zgjedhje papnore. Papa i ardhshëm do të trashëgojë një botë të ndarë dhe një Kishë në kërkim të rolit të saj në rendin ndërkombëtar.

Disa liderë botërorë, përfshirë presidentin amerikan Donald Trump, kanë treguar interes të pazakontë për procesin e konklavës. Në rrjetet sociale, Trump ka publikuar një imazh ku shfaqet me veshje papale, shoqëruar me deklarata të nënkuptuara për rëndësinë e Vatikanit në skenën politike botërore. Ndërkohë, burime të ndryshme diplomatike thonë se edhe presidenti francez Emmanuel Macron dhe kryeministrja italiane Giorgia Meloni po lëvizin në mënyrë më diskrete për të ndikuar në përzgjedhjen e një pape që do të përputhej me vizionin dhe prioritetet e tyre.

Në një kohë tensioni të lartë ndërkombëtar, rritjeje të radikalizmit fetar dhe frikës nga konflikte me përmasa apokaliptike, përpjekjet për të ndikuar në konklavë janë intensifikuar. Çarjet në rendin politik të Perëndimit përputhen gjithashtu me përçarjet brenda vetë Kishës, duke e shtyrë atë të shikojë përtej Evropës, si gjeografikisht, ashtu edhe në aspektin e besimit dhe përfaqësimit.

Sipas Francesco Clementit, profesor i së drejtës publike krahasuese në Universitetin La Sapienza të Romës, “në këtë konklavë do të ketë një përplasje midis dy vizioneve të Kishës: një qasje që synon kthimin te një qeverisje qendrore dhe një tjetër që favorizon decentralizimin e mëtejshëm përballë krizës së Perëndimit”.

Reformat që nisën me Papa Françeskun e ndjerë lëvizën qartësisht në drejtim të kësaj të fundit: ndërkombëtarizimit të strukturave ekzekutive dhe vendimmarrëse të Vatikanit. Kjo ka sjellë një përbërje shumë më të larmishme të kolegjit të kardinalëve, me përfaqësim të shtuar nga vendet në zhvillim.

Pasquale Ferrara, Drejtor i Përgjithshëm për Çështjet Politike dhe Sigurinë Ndërkombëtare në Ministrinë e Jashtme italiane, shpjegon: “Papa Françesku ka emëruar kardinalë nga të gjitha cepat e botës. Kjo shumëllojshmëri ndjeshmërish e sjell periferinë në qendër, duke ndikuar drejtpërdrejt në frymën e konklavës.”

Në vitin 2013, shumë analistë e cilësuan Papa Françeskun si “Papën e Amerikave”, duke besuar se me zgjedhjen e tij boshti i pushtetit ishte zhvendosur nga eurocentrizmi drejt kontinentit amerikan. Megjithatë, qëndrimet e tij të forta për çështje si migracioni, mjedisi, lufta, dhe qasja kritike ndaj kapitalizmit dhe teknologjisë së madhe nuk përputheshin gjithmonë me pritshmëritë e establishmentit politik amerikan, përfshirë edhe Trumpin.

Sipas Ferraras, “Enciklika Laudato Si’ e Papa Françeskut bie ndesh me një model socio-ekonomik që ai e sheh si të padrejtë: turbo-kapitalizmi, shkatërrimi mjedisor dhe një lloj neo-imperializmi privat të teknologjisë së madhe.”

Kjo nuk është thjesht një çështje pro ose kundër SHBA-së, por një sfidë ndaj strukturave globale që ndikojnë në jetën e besimtarëve në mbarë botën.

Roli ndërkombëtar i Kishës, sidomos në konfliktet e armatosura si Ukraina dhe Gaza, është zgjeruar ndjeshëm. Papa Françesku shpesh ka ndërmarrë iniciativa të ndërmjetësimit, duke shkuar përtej thirrjes tradicionale për paqe. Megjithatë, disa deklarata të tij – si ajo për NATO-n që “leh në kufirin e Rusisë”, janë parë me shqetësim dhe janë sqaruar më vonë nga diplomacia vatikanase.

Profesori Stefano Ceccanti thekson se qëndrimi i Papa Françeskut përfaqëson një vazhdimësi të hapjes së Kishës ndaj botës moderne, që nisi me Këshillin e Dytë të Vatikanit në vitin 1965. Megjithatë, përpjekjet për të dialoguar me regjime jo-demokratike si Kina dhe Rusia janë parë nga disa si kompromise të rrezikshme për misionin moral të Kishës.

Në funeralin e Papa Françeskut, ku morën pjesë liderë botërorë si Donald Trump dhe Volodymyr Zelenskyy, u raportua për një takim të shkurtër mes tyre pranë një pjesë të lashtë të Bazilikës së Shën Pjetrit, një simbol i përplasjes midis historisë së Kishës dhe diplomacisë moderne. Të tjerë liderë si Macron dhe kryeministri britanik Keir Starmer gjithashtu zhvilluan bisedime të shkurtra në të njëjtin ambient, ku u vu re edhe një karrige bosh, për të cilën disa me humor sugjeruan se i përkiste Frymës së Shenjtë.

Sekretari i Shtetit të Vatikanit, kardinali Pietro Parolin, që kryeson gjithashtu në mesin e kandidatëve potencialë për papë, ka pasur një rol kyç në përafrimin e qëndrimeve të Vatikanit me Bashkimin Evropian dhe vendet demokratike në rastin e pushtimit rus të Ukrainës. Ai dhe kryepeshkopi britanik Richard Gallagher kanë qenë të qartë në mbështetjen e të drejtës së Kievit për vetëmbrojtje dhe në dënimin e agresionit rus.

Por ndërkohë që Vatikani tenton të balancojë qasjen diplomatike dhe moralin universal, rëndësia e rritjes së rolit të “periferive” të Kishës mbetet thelbësore për rilindjen e saj shpirtërore dhe institucionale.

“Në të ardhmen,” përfundon Ceccanti, “Kisha duhet të mësohet të pranojë më shumë zgjidhje lokale dhe të decentralizuara për çështje që nuk cenojnë thelbin e doktrinës.”

Ndërsa tymi i bardhë ende nuk është ngritur, pyetja më e madhe qëndron pezull: a do të vazhdojë Papa i ardhshëm me qasjen reformuese dhe ndërkombëtarizuese të Papa Françeskut, apo do të rikthehet tek marrëdhëniet tradicionale me fuqitë perëndimore?

Përgjigjja do të përcaktojë jo vetëm të ardhmen e Kishës Katolike, por edhe ndikimin e saj në një botë gjithnjë e më të polarizuar dhe të trazuar.

LEXONI GJITHASHTU:

• Teknologjia mund të kërcënojë sekretin e konklavës, ja masat që ka marr Vatikani
• Tensione në Vatikan: Luftë e ashpër për Papën e ri, ultrakonservatorët në “sulm”