Në emisionin Berlin Talks, në Euronews Albania, u analizuan prioritetet e Rekomandimet e shoqërisë civile për zbatimin e Agjendës së Gjelbër, në Ballkanin Perëndimor.

Për klimën dhe ndikimin e saj në jetën e secilit prej nesh flitet shumë, e gjithmonë e më shumë do flitet në vitet në vijim. Ajo është edhe një nga çështjet që do të trajtohet në Samitin e Tiranës për procesin e Berlinit. Vitet e fundit ka një angazhim serioz dhe të dedikuar të shoqërisë civile në zbatin e Agjendës së Gjelbër, si një mekanizëm efikas për mbrojtjen e klimës në rajon. Grupi tematik i punës përfaqësohet me ekspertët e “Institutit për qeverisje të mirë dhe politika për mjedisin dhe ndryshimet klimatike”, një organizatë jofitimprurëse në Shkup të Maqedonisë së Veriut.

Kornizat e para angazhuese në lidhje me klimën u vendosën me miratimin e Agjendës së Gjelbër për Ballkanin Perëndimor. Kjo agjendë dhe nënshkrimi i Marrëveshjes së Gjelbër Evropiane janë dy nga iniciativat e rëndësishme për të luftuar ndryshimet klimatike dhe për të ndërtuar një strategji të qëndrueshme për zhvillimin e rajonit. Zbatimi i saj synon të çojë në neutralitetin klimatik të Bashkimit Evropian deri në vitin 2050.

Agjenda e Gjelbër për Ballkanin Perëndimor përfshin pesë fusha kryesore: klimën, energjinë dhe lëvizshmërinë, ekonominë qarkulluese, parandalimin e ndotjes, bujqësinë e qëndrueshme dhe prodhimin e ushqimit dhe biodiversitetin.

Ndryshimet klimatike kanë ndikime të mëdha në Ballkanin Perëndimor, duke filluar nga rritja e temperaturës. Gjatë shekujve të kaluar, temperaturat ekstreme kanë pësuar rritje të ndjeshme. Rajoni është i ekspozuar ndaj reshjeve të mëdha të shiut, që shkaktojnë përmbytje dhe dëme në infrastrukturë dhe bujqësi.

Ndotja e ajrit është një tjetër sfidë e rëndësishme për rajonin. Përqëndrimet e larta të grimcave pezull në ajër kanë pasoja të rënda për shëndetin e qytetarëve dhe në Ballkanin Perëndimor, kjo është një problematikë serioze. Agjenda e Gjelbër përfshin masa për monitorimin e cilësisë së ajrit dhe reduktimin e ndotjes së ajrit, duke inkurajuar bashkëpunimin rajonal në këtë drejtim.

Agjenda e Gjelbër për Ballkanin Perëndimor propozon një sërë masash për të përballuar këto sfida dhe të tjera të ngjashme. Në fushën e klimës dhe energjisë, synohet dekarbonizimi, përdorimi i energjisë së pastër, dhe promovimi i transportit të qëndrueshëm. Në ekonominë qarkulluese, theksohet rëndësia e ripërdorimit dhe riciklimit të produkteve.

Për të realizuar këto qëllime, bashkëpunimi rajonal është thelbësor. Agjenda e Gjelbër inkurajon vendet e rajonit të bashkëpunojnë në monitorimin e mjedisit, zbatimin e standardeve të mjedisit, dhe zhvillimin e planeve të përbashkëta për ruajtjen e biodiversitetit dhe mjedisit.

Parë gjithë këtë panoramë të situatës me klimën, kërkohet një plan i detajuar masash nga vendet e Ballkanit Perëndimor. Instituti për qerverisje të mirë dhe politika për mjedisin dhe ndryshimet klimatike ka draftuar shtatë rekomandime që do të paraqiten në Samitin e Tiranës që do të mbahet në datat 14-15 Tetor.

Rekomandimet janë bazuar në këto shtylla kryesore; Investimet në infrastrukturën e gjelbër; Mirëqeverisja në fushën e mjedisit; Biodiversiteti dhe mbrojtja e burimeve natyrore.

Rekomandimi i parë: Mbështetje me financime nga BE

Bashkimi Evropian duhet të ofrojë mbështetje për vendet e Ballkanit Perëndimor duke shqyrtuar mekanizmin e financimit të ndërtuar në bazë të solidaritetit dhe qasjes së nivelit të shumëfishtë të qeverisjes,

Rekomandimi i dytë: Ngritja e Qendrës rajonale me focus infrastrukturën

Bashkimi Evropian dhe vendet e Ballkanit Perëndimor, me mbështetjen e organizatave ndërkombëtare dhe institucioneve financiare, duhet të punojnë drejt ngritjes së një “Qendre Rajonale ËB6 e Fokusuar në Projekte të Infrastrukturës”, me qëllim nxitjen e bashkëpunimit rajonal në projekte të infrastrukturës së gjelbër. Ngritja në nivelin e Qendrës do të ndihmojë në rritjen e aftësive të saj, duke tërhequr personel të kualifikuar dhe me përvojë nga rajoni me ekspertizë në menaxhimin e projekteve dhe infrastrukturën e gjelbër.

Rekomandimi i tretë: Fonde kombëtare nga qeveritë për mjedisin

Kryeministrat, Ministra të Financave dhe Ministra të Mjedisit në vendet e Ballkanit Perëndimor duhet të ndërmarrin veprime të shpejta për të avancuar kapacitetet e autoriteteve kombëtare dhe nën-nacionale të besuara me përgjegjësitë e mjedisit dhe ndryshimeve klimatike. Këto veprime duhet të shoqërohen me përpjekje të fokusuara për të forcuar efektshmërinë e programimit dhe menaxhimit të fondeve të dhënat nga donatorët.

Rekomandimi i katërt: Përmirësim i kapaciteteve të administratës publike në mjedis

Procesi i përmirësimit të kapaciteteve administrative duhet të përshpejtohet, për shkak të urgjencës së çështjes së klimës. Vendet e Ballkanit Perëndimor do të jenë kështu në pozitë më të mirë për të përballuar kompleksitetet e zbatimit të normave mjedisore dhe për të arritur neutralitetin klimatik, në përputhje me objektivat e procesit të integrimi në BE dhe marrëveshjen e Shkëmbimit të Gjelbër.

Rekomandimi i pestë: Masa për financim të qëndrueshëm

Liderët e Ballkanit Perëndimor duhet të ndërmarrin vendime për një plan masash për sigurimin e financimit të qëndrueshëm e të dedikuar për ruajtjen dhe restaurimin e burimeve natyrore të çmuara të rajonit. Arritja e objektivave është e mundur vetëm me financim të mjaftueshëm dhe rritje kompetencash për autoritetet.

Rekomandimi i gjashtë: Të kthejmë natyrën në jetën tonë

Vendet e Ballkanit Perëndimor duhet të përshtaten me “Strategjinë e BE-së për Biodiversitetin për 2030 – Duke Kthyer Natyrën në Jetën Tonë.” Përputhja kryesore në këtë përshtatje është marrja e masave për të arritur objektivat e vendosura, për krijuar një rrjet koherent të zonave të mbrojtura të menaxhuara mire. Masa duhet të merren edhe për të mbrojtur të paktën 30% të sipërfaqes tokësore dhe 30% të sipërfaqes detare të vendeve të Ballkanit Perëndimor.

Rekomandimi i shtatë: Alokim që nis nga 30% financim për klimën

Bashkimi Evropian duhet të vendosë një mekanizëm që siguron një alokim minimal prej 30% të financimit të lidhur me klimën për vendet e Ballkanit Perëndimor, që të investohet në biodiversitet dhe zgjidhje bazuar në natyrë. Zgjidhjet e tilla duhet të nxisin biodiversitetin duke promovuar veprimtaritë kyçe, përfshirë, por pa u kufizuar te hulumtimi shkencor i avancuar, zbatimi i masave strategjike të mbrojtjes dhe restaurimit, themelimi i praktikave të forta të monitorimit të biodiversitetit, ngritja e iniciativave edukative, menaxhimi i zonave të mbrojtura.

Ekspertët vlerësojnë se nëse nuk merren masa të menjëhershme për të frenuar ndryshimet klimatike, pritet që rajoni i Ballkanit Perëndimor të përjetojë një rritje të temperaturës prej 5 gradë celsius deri në fund të shekullit. Kjo do të sjellë pasoja katastrofike për mjedisin dhe jetën e qytetarëve.